GS.TS Trần Thọ Đạt
Thành viên Tổ tư vấn kinh tế của Thủ tướng, nguyên Hiệu trưởng ĐH Kinh tế Quốc dân
Thế giới đang thực hiện những
bước đi khẩn cấp để ngăn chặn số người tử vong đang gia tăng và áp lực
phục hồi kinh tế do đại dịch COVID-19 gây ra. Ngày càng có sự đồng thuận
cao là chính sách phòng chống đại dịch cũng là chính sách kinh tế bởi
vì không thể có được sự phục hồi kinh tế bền vững nào mà không đi kèm sự
kết thúc của cuộc khủng hoảng y tế. Một trong những mối quan tâm nhất
hiện nay là thực tế cuộc chiến chống lại đại dịch đang làm trầm trọng
thêm sự chênh lệch và bất bình đẳng trong quá trình phục hồi giữa các
nước. Đại dịch có thể chấm dứt được sớm và kinh tế toàn cầu có thể sớm
phục hồi hay không sẽ phụ thuộc vào sự phối hợp hành động mang tính toàn
cầu nhiều hơn nữa.
Dựa trên các sáng kiến hiện có, Ruchir
Agarwal và Gita Gopinath là các chuyên gia của IMF đã đề xuất một Kế
hoạch hành động ở cấp quốc gia và đa phương để khẩn trương cùng hợp tác
trong cuộc chiến kiểm soát và đánh bại đại dịch. Kế hoạch này nhằm mục
tiêu: (1) tiêm chủng cho ít nhất 40% dân số các quốc gia vào cuối năm
2021 và ít nhất 60% vào nửa đầu năm 2022, (2) Bảo hiểm rủi ro trong quá
trình sản xuất vắc xin, và (3) đảm bảo xét nghiệm rộng rãi và truy vết,
duy trì dự trữ đầy đủ thuốc điều trị liệu và thực thi các biện pháp y tế
công cộng ở những nơi có độ che phủ vắc xin thấp. Những nội dung chính
của kế hoạch này bao gồm:
Đạt được các chỉ tiêu tiêm chủng
1.
Cung cấp thêm khoản tài trợ trả trước cho COVAX ít nhất 4 tỷ đô la để
tăng mức độ bao phủ vắc xin của tổ chức này, với mục tiêu từ 20% đến 30%
cho 91 quốc gia có thu nhập thấp và trung bình. Lượng cầu vắc xin này
giúp chốt đơn đặt hàng của tổ chức này và kích hoạt công suất vắc xin
chưa sử dụng.
2. Đảm bảo các luồng nguyên liệu và vắc xin thành
phẩm lưu thông tự do xuyên biên giới. Những hạn chế về lưu thông hiện
tại đang là nguyên nhân gây phương hại cho khả năng tiếp cận vắc xin của
hàng tỷ người ở các nước đang phát triển.
3. Tặng vắc xin thừa:
dự kiến là ít nhất khoảng 1 tỷ liều vắc xin có thể được tặng vào năm
2021, ngay cả khi các quốc gia "thừa" vắc xin này ưu tiên tiêm chủng cho
người dân nước họ. Các khoản đóng góp, bao gồm cả chi phí giao hàng,
nên được thực hiện thông qua COVAX để vắc xin được chia sẻ công bằng và
trên cơ sở các nguyên tắc sức khỏe cộng đồng.
Bảo hiểm rủi ro sản xuất vắc xin
4.
Đầu tư rủi ro để đa dạng hóa và tăng năng lực sản xuất vắc xin lên 1 tỷ
liều vào đầu năm 2022 để xử lý các rủi ro sản xuất vắc xin, bao gồm cả
rủi ro từ các biến thể [8 tỷ đô la].
5. Mở rộng quy mô giám sát
bộ gen và giám sát chuỗi cung ứng, có hệ thống dự phòng cụ thể, có kế
hoạch xử lý các tình huống đột biến hoặc các cú sốc đối với chuỗi cung
ứng. Hoạt động này cần sự tham gia của các tổ chức đa phương, các nhà
phát triển và sản xuất vắc xin, và chính phủ các nước [3 tỷ đô la].
Chi phí giai đoạn hiện tại khi nguồn cung vắc xin bị hạn chế
6.
Đảm bảo xét nghiệm rộng rãi, đủ liệu pháp điều trị và các biện pháp y
tế công cộng và chuẩn bị triển khai vắc xin [30 tỷ đô la].
7. Khẩn trương đánh giá và thực hiện (nếu được phê duyệt) các chiến lược giãn liều để mở rộng hiệu quả cung cấp [2 tỷ đô la].
8. Ngoài ra là các biện pháp cần thiết bổ sung chiếm 3 tỷ đô la.
Nguồn: "A proposal to end the Covid-19 pandemic" by Ruchir Agarwal và Gita Gopinath, IMF, tháng 5, 2021
Như
vậy, ước tính chi phí của kế hoạch này vào khoảng 50 tỷ đô la. Có điểm
cần lưu ý trong kế hoạch này là không phải tất cả mọi khoản liệt kê
trong các hoạt động nêu trên đều là tốn kém. Nếu các nước thu nhập cao
tặng chỉ một nửa số vắc xin thừa mà họ có khả năng tích lũy trong năm
nay, chưa dùng đến cho các nước đang phát triển thì có thể đạt được mục
tiêu tiêm chủng cho gần 40% dân số thế giới vào cuối năm 2021. Về nguồn
tài chính, trong tổng số 50 tỷ đô la chi phí của kế hoạch này, có khoản
tài trợ không hoàn lại ít nhất 35 tỷ đô la từ các nhà tài trợ và phần
còn lại cần có từ chính phủ các nước với khả năng hỗ trợ bằng nguồn vốn
ưu đãi từ các tổ chức song phương và đa phương.
Các điều kiện
tiên quyết của việc thực hiện thành công kế hoạch này là các khoản tài
trợ cần được ứng trước, vắc xin tài trợ được chuyển giao ngay và thực
hiện bảo hiểm cho sản xuất vắc xin. Các cam kết về các nguồn tài chính
cần thiết phải có sẵn ngay. Trong trường hợp không có các hành động khẩn
cấp, nhiều nền kinh tế mới nổi và đang phát triển có thể phải đợi đến
cuối năm 2022 hoặc muộn hơn để kiểm soát đại dịch, điều đó sẽ là quá
muộn không chỉ cho những quốc gia mà còn cho cả thế giới.
Nếu
không có cam kết chắc chắn về việc mua vắc xin, các nhà sản xuất sẽ ngần
ngại trong việc giải quyết các điểm nghẽn trong chuỗi cung ứng. Nếu các
nước nghèo không biết khi nào vắc xin sẽ đến tay, họ sẽ khó chuẩn bị
cho việc triển khai thành công. Và việc tiêm phòng chậm sẽ khiến các
biến thể mới có nhiều khả năng xuất hiện hơn. Hiện tại, một số dự báo về
triển vọng tiêm chủng cho thấy bức tranh rất bất bình đẳng vào năm
2022, điều này gây ra những rủi ro nghiêm trọng cho thế giới. Chúng ta
cần phải sát cánh bên nhau, vì "đại dịch sẽ không thể được coi là kết
thúc ở đâu đó cho đến khi nó kết thúc ở khắp mọi nơi trên thế giới".
Trên
phương diện lợi ích kinh tế, tài trợ cho kế hoạch này được coi là khoản
đầu tư công mang lại lợi nhuận cao nhất từ trước đến nay. Chi phí ước
tính là khoảng 50 tỷ đô la nhưng lợi ích mang lại do nền kinh tế thế
giới phục hồi sớm sẽ vào khoảng 9000 tỷ đô la từ nay đến năm 2025, vượt
xa so với chi phí. Và 9000 tỷ đô la này được chia thành 60%-40% giữa các
thị trường mới nổi, các nước đang phát triển và các nền kinh tế phát
triển. Ngoài ra, các nền kinh tế phát triển có thể đạt được khoảng 1000
tỷ đô la thu nhập từ thuế bổ sung, điều đó càng khẳng định thêm rằng kế
hoạch này là một ví dụ về đầu tư công mang lại lợi ích cao nhất.
GS. Trần Thọ Đạt - Trường Đại học Kinh tế Quốc dân
Theo Trí thức trẻ
Link: https://cafef.vn/the-gioi-can-bao-nhieu-tien-de-kiem-soat-duoc-covid-19-20210711080221544.chn