Dự thảo Văn kiện Đại hội XIII của Đảng xác định
thúc đẩy phát triển kinh tế số, xã hội số, mục tiêu đến năm 2025 kinh tế
số đạt khoảng 20% GDP; đến năm 2030 đạt khoảng 30% GDP, đứng trong nhóm
50 quốc gia hàng đầu thế giới về Chính phủ điện tử, kinh tế số. Theo
các chuyên gia, để thúc đẩy phát triển kinh tế số, ưu tiên hàng đầu là
phải hoàn thiện hành lang pháp lý.
“Chúng ta nghe nói rất nhiều đến kinh
tế số nhưng chưa có cơ quan quản lý chuyên biệt mà nằm rải rác tại các
bộ, ngành. Trong khi kinh tế số là kết nối liên ngành. Do vậy, cần sớm
thành lập cơ quan chuyên ngành trực thuộc Chính phủ quản lý kinh tế số,
tập hợp được đội ngũ nhà quản lý, chuyên gia giỏi, có am hiểu, kinh
nghiệm trong lĩnh vực này để dẫn dắt phát triển”.
Viện trưởng Viện Công nghệ thông tin và Kinh tế số, Trường ĐHKTQD: TS. Nguyễn Trung Tuấn
“Bước tiến quan trọng”
“Nếu như giai đoạn trước, chúng ta chỉ nói
đến phát triển kinh tế tri thức thì trong các dự thảo Văn kiện Đại hội
lần này đều nhấn mạnh phát triển kinh tế số, xã hội số. Đây là bước tiến
rất quan trọng, cho thấy chúng ta đã có nhận thức rõ ràng để phát triển
thực tiễn hơn, cụ thể hơn, phù hợp xu thế tất yếu của thế giới, chủ
động đón làn sóng Cách mạng Công nghiệp 4.0”, Viện trưởng Viện Công nghệ
thông tin và Kinh tế số, Đại học Kinh tế Quốc dân Nguyễn Trung Tuấn
nhìn nhận.
Trên thực tế, không phải đến bây giờ, phát
triển kinh tế số mới được đặt ra. Từ năm 2014, Bộ Chính trị đã ban hành
Nghị quyết 36-NQ/TW về đẩy mạnh phát triển công nghệ thông tin đáp ứng
yêu cầu phát triển bền vững và hội nhập quốc tế. Trên cơ sở đó, Chính
phủ đã ban hành nhiều văn bản có có liên quan, như Nghị quyết 41/NQ-CP
năm 2016 về chính sách ưu đãi thuế thúc đẩy việc phát triển và ứng dụng
công nghệ thông tin… Gần đây, ngày 27.9.2019, Bộ Chính trị ban hành Nghị
quyết 52/NQ-TW về một số chủ trương, chính sách chủ động tham gia cuộc
Cách mạng Công nghiệp 4.0, đặt mục tiêu đến năm 2025 kinh tế số sẽ đạt
20% GDP…
“Kinh tế số đã dần dần được định hình rõ
nét hơn không chỉ trong các văn bản mà cả thực tiễn cuộc sống”, ông Tuấn
nhấn mạnh. Minh chứng là hạ tầng đang dần hoàn thiện, gần đây nhất đã
vận hành mạng 5G. Thương mại điện tử bùng nổ, đặc biệt trong năm 2020
khi chịu tác động của Covid-19. Khảo sát của Nielsen cho thấy, trong năm
2020 có tới 53% người dùng ví điện tử thanh toán khi mua hàng qua mạng,
tăng 28% so với năm 2019. Bên cạnh đó, đã xuất hiện rất nhiều hình thức
học tập, khám chữa bệnh từ xa dựa trên nền tảng của chuyển đổi số...
Mặc dù vậy, theo ông Tuấn, việc phát triển
kinh tế số ở Việt Nam vẫn đang đối mặt với rất nhiều khó khăn. Đó là sự
mất cân bằng giữa các lĩnh vực, vùng miền; xuất hiện những đối tượng
yếu thế ở vùng sâu vùng xa, khó khăn trong tiếp cận kinh tế số. Bên cạnh
đó, toàn cầu hóa trên môi trường mạng đặt ra những thách thức trong bảo
vệ thông tin, mất cắp dữ liệu hay nói rộng ra đó là vấn đề an ninh và
an toàn thông tin; các doanh nghiệp khởi nghiệp (startup) không đủ nguồn
lực chống chịu trước làn sóng công nghệ, không trụ lại được hoặc bị mua
lại…
Cần có luật về kinh tế số
Các dự thảo Văn kiện Đại hội XIII của Đảng xác định tập
trung hoàn thiện thể chế, chính sách, pháp luật phù hợp với cơ chế thị
trường và thông lệ quốc tế để phát triển kinh tế số, xã hội số. Phát
triển mạnh hạ tầng số, xây dựng và phát triển đồng bộ hạ tầng dữ liệu
quốc gia, vùng, địa phương kết nối đồng bộ, thống nhất, tạo nền tảng
phát triển kinh tế số, xã hội số. Thực hiện chuyển đổi số quốc gia một
cách toàn diện…
Để
thúc đẩy kinh tế số, Viện trưởng Nguyễn Trung Tuấn đề xuất phải giải
quyết 4 trụ cột. Trước tiên là hành lang pháp lý bởi hiện mới
đang ở bước đầu, còn thiếu rất nhiều. "Việc xây dựng, hoàn thiện hành
lang pháp lý cho kinh tế số là vấn đề không đơn giản vì đây là lĩnh vực
liên ngành. Do vậy, cần ưu tiên xây dựng hành lang pháp lý, bảo đảm tính
bao quát, năng động, rộng mở, khuyến khích doanh nghiệp và cá nhân sáng
tạo, ứng dụng kết quả của tri thức mà người ta phát triển được để vận
hành doanh nghiệp hoặc hệ thống của họ".
Thứ hai, phải đào tạo nguồn nhân
lực chất lượng cao, gồm nguồn nhân lực trực tiếp liên quan hạ tầng như
công nghệ thông tin và nguồn nhân lực để thích ứng với kinh tế số có yếu
tố liên ngành mà trong đó kỹ năng công nghệ được chú trọng. “Muốn có
kinh tế số, xã hội số phải có công dân số. Họ phải hiểu, chịu trách
nhiệm với hành vi của mình trên không gian số đó, đồng nghĩa có hành
lang pháp lý rõ ràng, cụ thể để họ thực hiện”.
Thứ ba, phải đầu tư và xây dựng
kết cấu hạ tầng công nghệ thông tin mạnh mẽ. Gần đây, Việt Nam đã có
bước tiến về mạng 5G song kinh tế số có tính kết nối và chia sẻ mạnh mẽ,
phải bảo đảm hạ tầng truyền dẫn, kết nối vận hành trơn tru; gắn kinh tế
số với các nền tảng công nghệ như Internet vạn vật (IoT), trí tuệ nhân
tạo (AI)… và các thành tựu khác của cuộc Cách mạng công nghiệp 4.0 đang
diễn ra.
Cuối cùng, xây dựng hệ thống đổi
mới sáng tạo hiệu quả tại các doanh nghiệp, các trung tâm nghiên cứu
cũng như trường đại học để hỗ trợ phát triển khởi nghiệp. Có chương
trình hành động cụ thể cho từng ngành, từng lĩnh vực để thực hiện Chiến
lược chuyển đổi số quốc gia; đẩy mạnh thực hiện khung kiến trúc Chính
phủ điện tử ở tất cả các bộ ngành, địa phương…
Nguyên Phó Hiệu trưởng trường Đại học Công
nghệ, Đại học Quốc gia Hà Nội Hà Quang Thụy bổ sung, “Quốc hội cần có
luật về kinh tế số để dẫn dắt sự phát triển kinh tế số của đất nước dựa
trên nền tảng phát huy thế mạnh về ổn định chính trị, lợi thế về “văn
hóa tập thể” và tiềm năng con người Việt Nam cũng như khai thác cơ hội
hợp tác quốc tế”.
Việc đầu tư hạ tầng phát triển kinh tế số
là cần thiết, song Nhà nước cần có một lộ trình đầu tư phù hợp và cần
huy động sự tham gia đầu tư xứng đáng từ cộng đồng doanh nghiệp.
Cho rằng nhân lực nghiệp vụ đóng vai trò
quyết định sự thành công phát triển kinh tế số của các tổ chức, doanh
nghiệp, bởi họ sẽ “đặt hàng” và phối hợp với nhân viên kỹ thuật trong
triển khai các dự án kinh tế số, ông Thụy đề xuất cần nâng cao nhận
thức, kiến thức và kỹ năng kinh tế số cho đội ngũ quản lý (nhất là quản
lý nhà nước). Qua đó, giúp họ hiểu lợi thế cũng như thách thức triển
khai sáng kiến kinh tế số trong khu vực của mình. Hình thành từng bước
đội ngũ chuyên gia kinh tế số có tầm khu vực và thế giới để tư vấn cho
Quốc hội và Chính phủ.
Ngoài ra, theo các chuyên gia, để phát
triển kinh tế số cần thiết lập hệ sinh thái số, tạo kết nối doanh nghiệp
- doanh nghiệp. Chừng nào chưa có hệ sinh thái số, chừng đó kinh tế số
chưa thể phát triển hiệu quả.